Β’ Μέρος - Πτολεμαΐς – Λουτρά – Ιστορία και Πολιτισμός – Μια σκοτεινή εποχή

Το χαμάμ υπήρχε! Δεν πρόκειται για αποκυήματα φαντασιώσεων.

Επιστρέφουμε στην Πόλη με τους θλιβερούς Δημάρχους- εξαιρέσεις υπάρχουν, ασφαλώς.

Η Εορδαία ήτο καζάς, υποδιαίρεσις Διοικητική.

Καθόλου αμελητέα εις Δημογραφικό μέγεθος.

Διαβάζουμε

ΤΑ ΤΟΥΡΚΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΩΝ ΚΑΪΛΑΡΙΩΝ (ΠΤΟΛΕΜΑΪΔΑΣ)ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΤΟΥΣ ΚΑΤΑ ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 1913-1914

Τα Καϊλάρια1, η σημερινή Πτολεμαΐδα2, που γεωγραφικά ανήκει στη Δυτική Μακεδονία, επί τουρκοκρατίας ήταν η πρωτεύουσα του ομωνύμου καζά

και υπαγόταν στο σαντζάκι των Σερβίων3. Ο μουσουλμανικός πληθυσμός

που υπερείχε αριθμητικά εγκαταστάθηκε στα Καϊλάρια επί σουλτάνου Μουράτ Α' (1362-1389) ή Βαγιαζίτ Α' (1389-1403) κατά τα τέλη του Μου αιώνος4. Ο Τούρκος περιηγητής και συγγραφέας του Που αιώνος Εβλιγιά Τσελεμπή στο έργο του Seyahatnâme (Ταξιδιωτικό) μας περιγράφει τα Καϊλάρια

ως εξής: Είναι, ενα χωριό μουσουλμανικό μέ διακόσια σπίτια, τζαμί, χάνι5 6,

λουτρό καί μερικά καταστήματα. Ό καδής? τον Τζονμά-Παζαρί μένει στό χωριό αυτό. Μας δίδει ακόμη πληροφορίες για τα γύρω χωριά Κουγκάλ Ομπασί, Σαλίποβα, Χασάν-Κιοϊ, και Ποκρεβενίκ. Αυτά είναι χωριά καθαρών Ελλήνων (Ρωμιών) άπιστων7. Στις αρχές του 20ού αιώνα ο μουσουλμανικός

πληθυσμός του καζά ανερχόταν σε 23.575 άτομα, ενώ ο ελληνικός σε 7.1908.

Ο D. Brancoff αναφέρει ότι την ίδια περίοδο ζούσαν Βούλγαροι σχισματικοί9

σε μερικά χωριά του δυτικού κυρίως τμήματος του καζά10. Σύμφωνα με τηλεγράφημα του υποδιοικητή Καϊλαρίων προς τη Γενική Διοίκηση Θεσσαλονίκης, με ημερομηνία 1 Φεβρουάριου 1923, στην περιφέρεια Καϊλαρίων ζούσαν

29.121 Τούρκοι, 6.270 Έλληνες, 4.800 Βουλγαροσλαβόφωνοι και 450 Ρουμανίζοντες11. Οι Τούρκοι κάτοικοι της περιοχής ασχολούνταν κυρίως με την

κτηνοτροφία και τη γεωργία.

Κάπως έτσι ήταν και μέχρι πρότινος Πληθυσμιακά η Εορδαία, περί τις 50.000 σε πληθυσμό, βέβαια πριν εμφανιστεί ο χαλασοχώρης κύριος Μητσοτάκης και καταρρεύσει Δημογραφικά ολόκληρη η Περιοχή.

Η Εορδαία τότε ήτο Αγροτική περιοχή, χωρίς κάποια μεγάλα έργα που θα ήταν ορόσημο τοπικό.

Αυτά τα μικρού η μεσαίου μεγέθους καταγράφουμε.

Επί της Μητροπολίτου Ιωακείμ και Ίμερας υπήρχε ένα κτίριο, ιστορικό με Αρχαιολογική ενδεχομένως σημασία. Ίσως να μιλάμε για το ίδιο κτίριο που αναφέρει ο Εβλιγιά Τσελεμπή (τουρκ. Evliya Çelebi, αραβ. اوليا چلبي, Μ25 Μαρτίου 1611 - περίπου 1682 [11]) ήταν Τούρκος χρονογράφος και περιηγητής. https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%B2%CE%BB%CE%B9%CE%B3%CE%B9%CE%AC_%CE%A4%CF%83%CE%B5%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CF%80%CE%AE

Το μέγεθος του στο χρόνο, παραμένει αδιευκρίνιστο, εικάζουμε μέχρι να εμφανιστούν περισσότερα στοιχεία. Η αναφορά του για ένα λουτρό είναι μια ενδειξη. Είναι αυτό όμως;

Έχω κάνει έρευνα ενδελεχή και ατελείωτη.

Ανασυνθέτω το παρελθόν μέσω θραυσμάτων , μου λείπουν κομμάτια μεγάλα.

Προχωρώ όμως.

Συνομίλησα με 30 και πλέον άτομα. Προσπαθώντας να αντλήσω πληροφορίες.

Είναι σίγουρο κάτι θα προσθέσω για τον επόμενο που θα ασχοληθεί.

Ξεπερνώ τις αφελείς απόψεις, πάντα βάζω σε κάθε συλλογισμό ένα ερώτημα, επί του θέματος όμως.

Υπάρχει μια φωτογραφία του 1908 όπου δημοσιεύτηκε στο ημερολόγιο των Θρακιωτών της Πόλεως.

Έχει αμφισβητηθεί, με διαφόρους τρόπους, από πολλούς Συμπολίτες μας.

Έχει επικυρωθεί όμως και από πολλούς.

Ας θεωρήσουμε ότι απεικονίζει τα λουτρά της Πτολεμαΐδας και δεν είναι από κάπου άλλου.

Τα δεδομένα: Δυο τρούλοι, η πρόσοψη δεν αμφισβητείται ήταν επί της Μητροπολίτου Ιωακείμ, το μέγεθος υπερέβαινε κατάτι τα 100 τμ.

Τα λουτρά (ενεργοποίησα και την μητέρα μου 90 ετών) δεν ήταν στην γωνία του δρόμου αλλά λιγακι πιο πίσω. Η συνέχεια τους ήταν η γωνία, η οποία ήταν αλάνα, τώρα είναι παιδική χαρά.

Η είσοδος ήτο επί της Μητροπολίτου Ιωακείμ.

Άλλο δεδομένο! τα θυμούνται οι:  O κύριος Κωτίδης, o οποίος είναι πανταχού παρών στην Πόλη με εξαιρετική μνήμη και ο κύριος Σπύρος Κωνσταντινίδης, επίσης και αυτός το ίδιο.

Και οι δύο σε μικρή ηλικία έπαιζαν στα χαλάσματα, 1962-63 ή 64 κάπου εκεί.

Άρα η κατάρευσις του κτιρίου έγινε προγενέστερα.

Ίσως κάπου στην μέση της δεκαετίας του 1950.

Επίσης είναι αμφίβολο εάν άνοιξαν μετά την κατοχή της Ελλάδος. Το πιο πιθανό ήτο να λειτουργούσαν τελευταία φορά στον Μεσοπόλεμο.

Οι τρούλοι βαριοί και ασυντήρητοι και φυσικά εάν διείσδυσαν νερά άρχισε η φθορά του οικοδομήματος, όλα έγιναν γρήγορα.

Παρατηρήσεις

Η κεντρική πόρτα εισόδου είναι στενή, ο λόγος είναι να εμποδίζονται οι θερμοδιαφυγές.

Το πάχος των τοίχων το διακρίνουμε στην φωτογραφία, πολύ μεγάλο, (εάν είναι αυτή, αν δεν είναι πάλι κάπως έτσι θα ήταν).

Πετρόχτιστη κατασκευή, έτσι ήταν και όλα τα αρχοντικά, αν συνυπολογίσουμε και το βάρος των θόλων τότε το πλάτος της τοιχοποιίας γίνεται ακόμη μεγαλύτερο.

Πάνω στον θόλο υπάρχουν μικροί στρόγγυλοι κρύσταλοι, σαν να βύθισε πάνω στον τρούλο κάποιος πολλά μπουκάλια.

Τι εξυπηρετούσαν; Μα ασφαλώς την είσοδο του ήλιου καθόλη την διάρκεια της ημέρας εντός, χωρίς να υπάρχει ενόχληση για τους λουόμενους.

Αυτό το στοιχείο υπάρχει σε όλα τα χαμάμ της Ελλάδος.

Υπάρχει μια παρανόησις, ότι τα χαμάμ ήταν χώροι παρακμής.

Την παρακμή αντικρίζουμε μεταγενέστερα όταν εκδυτικοποιήθηκε η κοινωνία μας, βίαια και αφέθηκαν να γίνουν συντρίμμια.

Τα χαμάμ ήταν οι σύγχρονοι κινηματόγραφοι της εποχής. Χώροι μαγικοί.

Αρχαία Ελλάδα-Ρώμη-Κωνσταντινούπολη και φυσικά οι Τούρκοι.

Δεν ήταν στον Πολιτισμό των Οθωμανών, στην γενικότερη κουλτούρα και συμπεριφορά.

Υποκλάπηκαν όπως μυριάδες αλλά στοιχεία πολιτισμού από το Βυζάντιο.

Ήταν Χώροι εξαγνισμού του του κορμιού και της ψυχής

Χώροι ανατάσεως.

Υπέροχα διακοσμημένοι, πολλές φορές με εικονογραφίες τολμηρές.

Ήταν ανδρών και γυναικών ξεχωριστά, συνήθως όμως μόνον αντρών.

Ένα χαμάμ ήτο μια μικρή βιομηχανία (θα το αναλύσω στο τρίτο μέρος), ένας χώρος υπηρεσιών που έφερνε πολύ χρήμα. Κάτι σαν ένα μεγάλο μέσο παραγωγής της εποχής εκείνης.

Και βεβαία όποιος ήταν ιδιοκτήτης ανήκε στην εύπορη τάξη της εποχής.

Το εν λόγο χαμάμ της φωτογραφίας έχει αμφισβητεί πολλάκις .

Πρώτον για την επεξεργασία στο φώτοσοπ, αγαπητοί φίλοι χειρίζομαι 15 χρόνια το φώτοσοπ και νομίζω είμαστε λίγοι που το γνωρίζουμε τόσο καλά στην Εορδαία, η αλλοίωση του ουρανού δεν λέει απολύτως τίποτε.

Το κτίριο είναι ευκρινέστατο και αυτή είναι η ουσία.

Κάποιος φίλος στο fB το αμφισβήτησε λέγοντα ότι η έδραση των τρούλων δεν ήταν σε πολυγωνική μορφή όπως στην φωτογραφία.

Απαντώ, η φωτογραφία του 1908 σε σχέση με το 55 αφορά ένα εύρος χρόνου μισού Αιώνα! Όλα αλλάζουν.

Επίσης σκάλισα ατέλειωτες νύχτες το δίκτυο δεν μπόρεσα πουθενά να βρω αυτή την φωτογραφία.

Επειδή υπάρχει όμως η αμφισβήτηση την δέχομαι και βαδίζω τους συλλογισμούς μου πάνω της.

Θεωρούμε λοιπόν ότι κάπως έτσι είναι και επίσης η Δημόσια διαβούλευση ίσως ευασθητοποιήσει κάποιον και εμφανίσει κάποια φωτογραφία.

1963-64 λίγο επάνω λίγο κάτω, ο κ. Κωτίδης Νικόλαος είναι παιδί και παίζει στα χαλάσματα με τους φίλους του. Είναι ακριβώς μπροστά στο πατρικό του αυτή η κατασκευή.

Σπυρίδων Κωνσταντινίδης, το πατρικό του είναι στον Άγιο Στέφανο και αυτός παίζει με τους φίλους του στα χαλάσματα.

Επίσης, το πιο πιθανό είναι να κατέρευσε ο τρούλος από το βάρος  του οικοδομήματος.

Μετά κουταλιάστηκε από κάποια φαγάνα και χάθηκε μια ιστορία που κανείς δεν γνωρίζει πόσο πίσω βάδισε στον χρόνο.

Αν υπήρχε σήμερα, θα ήταν η ατραξιόν της περιοχής μας, ίσως και Αρχαιολογικός χώρος μεγάλης επισκεψιμότητος που θα έβαζε χρήματα στα ταμεία  πολλών επαγγελμάτων (ξενοδόχων, ταβερνιάρηδων, καφετζήδων κλπ

Δυστυχώς η Πόλις ήτο ζαλισμένη από την ένδεια και από του Δημάρχους της. Υπήρξαν και λαμπρές εξαιρέσεις Δημάρχων σ' αυτό θα επανέλθω κάποια στιγμή.

Μέσα στις μνήμες του κυρίου Κωνσταντινίδη, υπάρχουν και κάτι κολονάκια μέσα στα χαλάσματα μάλλον αρκετά σε αριθμό. Τι εξυπηρετούσαν;

Τέλος του δευτέρου μέρους.

Υπόσχομαι και τρίτο με περισσότερα στοιχεία!