Γιατί φέτος «σιώπησαν» τα ελαιόδεντρα στη Χαλκιδική - Σοκ για εξαγωγές και θέσεις εργασίας

Γιατί φέτος «σιώπησαν» τα ελαιόδεντρα στη Χαλκιδική - Σοκ για εξαγωγές και θέσεις εργασίας

Σοκ και δέος για την πράσινη ελιά Χαλκιδικής - Άδεια φέτος τα ελαιόδεντρα, έσπασε το ρεκόρ ακαρπίας - Σε απόγνωση παραγωγοί και μεταποιητές

Το 2013 στην οσκαρική ταινία «Ο λύκος της Γουόλ Στριτ», σε μια από τις πιο δυνατές σκηνές ο Μάθιου Μακόναχι πήρε στο χέρι του μια πράσινη ελιά Χαλκιδικής και την έδειξε στον άβγαλτο μέχρι τότε χρηματιστή που υποδυόταν ο Λεονάρντο Ντι Κάπριο λέγοντας τη λέξη «Chalkidiki».

Ήταν ίσως μια από τις καλύτερες διαφημίσεις για το πιο εμβληματικό αγροτικό προϊόν της Χαλκιδικής, την πράσινη επιτραπέζια ελιά.

Η ίδια χρονιά ωστόσο ήταν χαρακτηριστική για την πράσινη ελιά, για έναν άλλο λόγο. Οι παραγωγοί βρέθηκαν αντιμέτωποι με μια πρωτοφανή μέχρι τότε ακαρπία, η οποία αποδόθηκε στις κλιματολογικές συνθήκες στην οποία το ευαίσθητο αυτό δέντρο δυσκολεύεται να προσαρμοστεί.

Δέκα χρόνια μετά η ακαρπία χτύπησε και πάλι την καλλιέργεια της πράσινης ελιάς, αλλά και της ελιάς γενικότερα σε όλη τη χώρα.

Τα πράγματα αυτή τη φορά είναι πολύ δυσκολότερα. Στρέμματα ολόκληρα αναμένεται να φέρουν ακόμα και μηδενική παραγωγή, πράγμα που σημαίνει οικονομική καταστροφή όχι μόνο για τους αγρότες, αλλά και για μια ολόκληρη κοινωνία γενικότερα.

Απώλειες στο 90%

Τα ελαιόδεντρα των αγρών της Χαλκιδικής φέτος...σίγησαν, αποκαλύπτοντας το σκοτεινό πρόσωπο της κλιματικής αλλαγής. Στον τουριστικότερο νομό της Βόρειας Ελλάδας και πολύβουο αυτές τις μέρες από τις χιλιάδες επισκεπτών από Ελλάδα και εξωτερικό, ο προβληματισμός είναι έντονος, αφού το τέλος του καλοκαιριού και η έλευση του χειμώνα θα δείξει το μέγεθος του προβλήματος που τώρα φαίνεται στα άδεια από καρπό δέντρα.

«Τώρα που σου μιλάω είμαι στον ελαιώνα», αναφέρει ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Χαλκιδικής και ελαιοκαλλιεργητής Γιάννης Κουφίδης. Ο ίδιος αφουγκράζεται καθημερινά την αγωνία χιλιάδων ανθρώπων που το 2023 θα δουν το εισόδημά τους να συρρικνώνεται, αφού εάν επιβεβαιωθούν οι δυσοίωνες προβλέψεις, μιλάμε για απώλειες της τάξης του 90% ή ακόμα και του 95% σε σχέση με την περσινή εξαιρετική χρονιά.

«Ο κύκλος εργασιών είναι τεράστιος στην ελιά. Πέραν των παραγωγών που είναι κάποιες χιλιάδες, προσθέστε τα μεταποιητικά εργοστάσια που είναι πάνω από 150, με τους εργαζόμενους να ξεπερνούν τους 1.300 και ακολουθούν φυσικά γεωπόνοι, γεωπονικά κέντρα, καταστήματα με αρδευτικά είδη. Όλη αυτή η αλυσίδα μέχρι την εξαγωγή και το εμπόριο είναι τεράστια. Με αυτήν την ακαρπία μιλάμε για αφανισμό αυτής της αλυσίδας, γιατί δεν υπάρχει πρώτη ύλη, δεν υπάρχει προϊόν», λέει χαρακτηριστικά.

Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι. Χωρίς καρπό από τις ελιές η Χαλκιδική θυμίζει εμπόλεμη ζώνη. Το κόστος της ζημιάς για όλη την οικονομία μπορεί να φτάσει τα 200 εκατ. ευρώ.

Πώς φτάσαμε στην ακαρπία

Ο Ζάχος Βογιατζής είναι ένας από τους νέους αγρότες με καταγωγή από την Όλυνθο. Επέλεξε να μείνει στον τόπο του και να συνεχίσει να καλλιεργεί τα οικογενειακά ελαιοχώραφα. Η ακαρπία είναι ένα ενδεχόμενο αναμενόμενο στην ελιά. «Αυτά υπάρχουν μέσα στο παιχνίδι. Οι μέτριες χρονιές δεν είναι κάτι απαραίτητα κακό, αφού εκεί ανεβαίνει και η τιμή», εξηγεί ο ίδιος. Όπως εκμυστηρεύεται όμως «η φετινή χρονιά είναι το κάτι άλλο».

Τα τερτίπια του καιρού άλλωστε τους τελευταίους μήνες δεν ήταν και λίγα. Οι νέοι βλαστοί δεν καρποφόρησαν και αυτό οφείλεται σε μια αλυσίδα καιρικών γεγονότων.

Όπως αναφέρει ο Θανάσης Χαλάτης, πρόεδρος του Αγροτικού Ελαιοκοµικού Συνεταιρισµού Καλυβίων, αρχικά «επηρέασε ο πολύ ζεστός χειμώνας με ήπιο Δεκέμβριο και Ιανουάριο, την ώρα που η ελιά Χαλκιδικής χρειάζεται να συμπληρώσει 900 ώρες ψύχους, με την θερμοκρασία να είναι κάτω από τους 7,2 βαθμούς Κελσίου».

Οι εκπλήξεις βέβαια δεν τελείωσαν εκεί. Μπορεί να αποφεύχθηκε ο σκόπελος του παγετού, που ήταν η αιτία της ακαρπίας του 2021, ωστόσο το φαινόμενο των «μίνι μουσώνων» του Μαΐου και του Ιουνίου με τις απανωτές βροχές και εν συνεχεία ο καύσωνας και η παρατεταμένη ξηρασία των εβδομάδων που ακολούθησαν, συνετέλεσαν ώστε τα δέντρα να μη δώσουν καρπό.

«Τα δέντρα είναι ζωντανοί οργανισμοί, σοκάρονται από ακραία καιρικά φαινόμενα. Μιλάμε για μια ευαίσθητη καλλιέργεια, πολύ απαιτητική που γίνεται με συγκεκριμένο τρόπο εδώ στη Χαλκιδική», λέει ο Παύλος Γιαλαγκολίδης, ελαιοκαλλιεργητής και πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Νέων Φλογητών.

Προσθέτει ακόμη ότι τα κόλπα της κλιματικής αλλαγής έφεραν και την υπερπαραγωγή του 2022. Όπως λέει, ο πλεονασμός καρπού δεν είναι κάτι καλό, αφού απαιτεί μεγάλο κόστος συγκομιδής, θέλει δηλαδή πολλά μεροκάματα για να μαζευτούν οι ελιές, ενώ η τιμή πέφτει κατά πολύ (1,05- 1,20 ευρώ/κιλό πέρυσι).

«Σε εποχή ακαρπίας υπολογίζεται συγκομιδή περίπου 15 κιλά ανά δέντρο, τώρα όμως μιλάμε για το απόλυτο μηδέν», λέει ο καλλιεργητής.

Η μελέτη που έγινε σε συνεργασία του Επιμελητηρίου Χαλκιδικής και του καθηγητή Δενδροκομίας του ΑΠΘ Θανάση Μολασιώτη για το πώς φτάσαμε σε αυτήν την κατάσταση, δείχνει ουσιαστικά ότι η καλλιέργεια που θρέφει την περιοχή μαζί με τον τουρισμό, κινδυνεύει όσο ποτέ άλλοτε.

«Τα κλιματολογικά μοντέλα δείχνουν ότι τα πράγματα θα πηγαίνουν προς το χειρότερο», αναφέρει ο κ. Κουφίδης, αναφέροντας και τη συνεργασία που είχε με την καθηγήτρια Κλιματολογίας του ΑΠΘ, Χριστίνα Αναγνωστοπούλου.

Η έρευνα ωστόσο σύμφωνα με τον ίδιο, στοχεύει στο να δείξει «εάν μπορούμε να βρούμε κλώνους της ποικιλίας ελιάς Χαλκιδικής που έχουν μεταμορφώσει μόνοι τους το DNA ώστε να μη χρειάζονται τόσες ώρες ψύχους τον χειμώνα για να καρποφορήσουν, για να μπούμε σε αναδιάρθρωση των καλλιεργειών και να έχουμε τελικό προϊόν».

Κίνδυνος για τις εξαγωγές

Η πράσινη επιτραπέζια ελιά Χαλκιδικής εξάγεται σε ποσοστό 95% και καλύπτει το 45% των εξαγωγών ελιάς της χώρας. Οι μεταποιητικές επιχειρήσεις του νομού αποτελούν την καρδιά της οικονομίας της περιοχής όταν και ο τελευταίος τουρίστας του καλοκαιριού φύγει για το σπίτι του.

«Το ΑΕΠ που δημιουργείται από την πράσινη ελιά της Χαλκιδικής υπερκαλύπτει ορισμένες φορές και το ΑΕΠ του τουρισμού», εξηγεί ο Θανάσης Χαλάτης.

Το φθινόπωρο τη σκυτάλη από τους παραγωγούς αλλά και τις τουριστικές επιχειρήσεις παίρνουν οι μεταποιητικές επιχειρήσεις που απασχολούν εκατοντάδες εργαζόμενους.

Χωρίς προϊόν όμως καμία από αυτές τις επιχειρήσεις δεν μπορεί να δουλέψει. «Προγραμματίζω να δουλέψω με τα αποθέματα που έχω μέχρι τον Νοέμβριο και Δεκέμβριο και μετά θα σταματήσω και το προσωπικό. Γιατί δεν υπάρχει λόγος λειτουργίας και θα βγει μεγάλο αρνητικό ισοζύγιο» λέει ο ιδιοκτήτης της μεταποιητικής επιχείρησης πράσινης ελιάς Elagros  Μιχάλης Νεστορούδης.

Οι επιπτώσεις στις εξαγωγές αναμένονται μεγάλες. «Στο εξωτερικό θα χαθούν σίγουρα κάποιες δουλειές, δεν παράγει μόνο η χώρα μας ελιές. Οι αγορές θα στραφούν σε άλλες παραγωγές της Μεσογείου και δύσκολα θα έρθει το comeback το 2024», λέει ο επιχειρηματίας. Μαρόκο, Αλγερία, Αίγυπτος και Τουρκία, συγκαταλέγονται μεταξύ των παιχτών που θα κληθούν να καλύψουν το κενό της πράσινης ελιάς Χαλκιδικής που θα υπάρξει σε ράφια του εξωτερικού.

«Το χειρότερο όμως δεν είναι αυτό», εξηγεί ο κ. Νεστορούδης. «Την επόμενη χρονιά ο προμηθευτής ίσως επιστρέψει σε εσένα, αλλά θα έχει μικρότερες απαιτήσεις γιατί θα έχει την επαφή του στην άλλη αγορά που βρήκε προϊόν πέρυσι, ώστε να μπορεί στο μέλλον να ισοσταθμίσει τυχόν απώλειες».

«Για να ξαναμπεί η ελιά και πάλι στα ράφια χρειάζεται ο ίδιος αγώνας που έγινε την πρώτη φορά», συμπληρώνει από την πλευρά του ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Γιάννης Κουφίδης.

Καμπανάκι στην Πολιτεία

Σε σύνολο 360.000 στρεμμάτων ελαιοκαλλιέργειας στη Χαλκιδική, τα 230.000 είναι επιτραπέζια ελιά ποτιστική και τα 130.000 στρέμματα είναι ποικιλία ξηρική, η ελιά δηλαδή που χρησιμοποιείται στην παραγωγή ελαιόλαδου.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις το μέγιστο τονάζ φέτος δεν μπορεί να ξεπεράσει τους 10.000 τόνους, τη στιγμή που σε μια πολύ καλή χρονιά αγγίζει και τους 150.000.

Οι αποζημιώσεις είναι σχεδόν άγνωστη λέξη για τους ελαιοπαραγωγούς. Όπως λέει ο Παύλος Γιαλαγκολίδης, «είναι τρομερό πως οι ελαιοπαραγωγοί της Χαλκιδικής πληρώνουν μια ζωή ΕΛΓΑ και δεν έχουν πάρει ποτέ αποζημίωση, με εξαίρεση τα 90 εκατ. του 2019, αλλά εκεί μιλάμε για μια ειδική συνθήκη (η φονική κακοκαιρία που οδήγησε στο να κηρυχθεί η Χαλκιδικής σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης).

Σύμφωνα με τον ίδιο, μια καλή λύση θα ήταν στις αποζημιώσεις του ΕΛΓΑ να συμπεριληφθεί και το προανθικό στάδιο στην ελιά, αφού δείχνει πως έχει επηρεάσει κατά πολύ την φετινή ακαρπία. Μια επιλογή που ναι μεν θα αυξήσει τα ασφάλιστρα, αλλά θα δώσει όπως λέει μια λύση σε μια καλλιέργεια που κοστίζει σύμφωνα με το ΓΕΩΤΕΕ από 600 έως 800 ευρώ το στρέμμα, όταν στις άλλες ποικιλίες το κόστος είναι από τα 100 ως 300 ευρώ ανά στρέμμα.

Παραγωγοί και μεταποιητές είναι σε αναβρασμό περιμένοντας απαντήσεις από το ΥΠΑΑΤ. Ήδη έχει συνταχθεί από το Επιμελητήριο επιστολή με αποδέκτες όλους τους αρμόδιους φορείς και φυσικά το Μέγαρο Μαξίμου. Μετά τον Δεκαπενταύγουστο θα πραγματοποιηθεί συνάντηση με τον περιφερειάρχη Απόστολο Τζιτζικώστα, ώστε να καθοριστούν οι επόμενες ενέργειες και γιατί όχι συνάντηση με την ηγεσία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης.

«Το 2023 είναι τελειωμένη υπόθεση παραγωγικά. Αυτή τη στιγμή διακυβεύεται η παραγωγή του 2024», λέει ο Θανάσης Χαλάτης.

Από πλευράς ΣΥΡΙΖΑ η τοπική βουλευτής Κυριακή Μάλαμα κατηγόρησε την κυβέρνηση για αδιαφορία όσον αφορά το συγκεκριμένο πρόβλημα με υπόμνημα στη Βουλή. Μένει να δοθούν οι απαραίτητες διαβεβαιώσεις από τα κυβερνητικά χείλη.