Μεσόβουνο – Μεσόβουνος (Κρίμσια)
Ο οικισμός Κρίμσια βρίσκονταν 20 χλμ. βορειοανατολικά της Πτολεμαΐδας 201 σε υψόμετρο 840 μ. 202
Οικισμός από τα αρχαία χρόνια ήκμασε στη περιοχή. Η ζωή κατά την παράδοση συνεχίζεται και κατά τους Βυζαντινούς χρόνους. Ερείπια ναού και τάφοι με αγγεία, ανευρίσκονται πλησίον του νεκροταφείου του οικισμού. Ίχνη αρχαίου φρουρίου, υπάρχουν στη θέση «ΓΑΛΑΣ» 203
.
Το 1913 στην Απαρίθμηση των κατοίκων των νέων Επαρχιών της Ελλάδας, ο οικισμός Κρίμσια της Υποδιοίκησης Καϊλαρίων είχε 681 άνδρες και 555 γυναίκες, σύνολο 1.236 Τούρκους κατοίκους.
Το 1914 στον οικισμό λειτουργούσε μία σχολή με ένα δάσκαλο που είχε 35 μαθητές και 20 μαθήτριες
.
196. Ονομαστικόν Ευρετήριον Αγροτών Προσφύγων: Ε.Α.Π. – Διεύθυνσις Εισπράξεως Χρεών, Αθήναι 1928.
197. Φ.Ε.Κ. Τεύχος Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων και Πολεοδομικών Θεμάτων 234/2011.
198. Ιωάννα Φωτιάδη: «Ένα χωριό μόνο με αδέσποτα» Εφημερίδα «Καθημερινή».
199. Εγκρίθηκε η χωροθέτηση των Κοιμητηρίων στο νέο οικισμό Μαυροπηγής...».
200. Καραμήτρου-Μεντεσίδη: «Σωστική ανασκαφή στη Μαυροπηγή Εορδαίας ».
201. https://www.gtp.gr/LocPage.asp?id=13989&lng=1
202. Επίτομο Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδος: Μιχ. Σταματελάτου και Φωτεινής Βάμβα-Σταματελάτου, Εκδόσεις:
Εκδοτική ΕΠΕ, 2006.
203. Νομαρχία Κοζάνης. «Γνωριμία με τον νομό Κοζάνης». Θεσσαλονίκη 1970.
204. Πασχάλης Βαλσαμίδης: «Τα Τουρκικά Σχολεία των Καϊλαρίων (Πτολεμαΐδας) και της περιφέρειας τους κατά
το σχολικό έτος 1913-1914».ΠΡΟΣΦΥ Γ. ΙΚΜΕΑΡΤΡΗΔΡΟ
40
Το 1918 γίνεται η σύσταση της κοινότητας Κρίμσιας με έδρα τον οικισμό Κρίμσια205
.
Στην απογραφή πληθυσμού του 1920 κατοικούσαν 1.468 άτομα (753 άνδρες και 715 γυναίκες). Ο μουσουλμανικός πληθυσμός το 1923 ανέρχονταν σε 1.400 άτομα. Ήταν αμιγής μουσουλμανικός οικισμός 206
.
Στην απογραφή των προσφύγων του 1923 δεν κατεγράφησαν πρόσφυγες στον οικισμό.
Σε απογραφή των οικημάτων και στρεμμάτων των Οθωμανών το 1923, στην περιφέρεια Καϊλαρίων, βρέθηκαν στα Κρίμσια, 300 οικήματα και 5.100 στρέμματα γης 207
.
Μετά την Ανταλλαγή των Πληθυσμών το 1923, αποχώρησαν οι μουσουλμάνοι κάτοικοι του οικισμού για την Τουρκία και εγκαταστάθηκαν εδώ μέχρι το 1928, σύμφωνα
με τη Γ.Δ.Ε.Μ.-Ε.Α.Π. συνολικά 220 οικογένειες προσφύγων/805 άτομα. Χαρακτηρίστηκε αμιγής προσφυγικός οικισμός.
Οι πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν προέρχονταν από τον Πόντο208
.
Κατ’ άλλους εγκαταστάθηκαν περίπου 150 προσφυγικές οικογένειες. Οι μισές από την Σεβάστεια που μιλούσαν ποντιακά και οι άλλες από την Καππαδοκία που μιλούσαν
τουρκικά209
.
Το 1927 ο οικισμός Κρίμσια μετονομάζεται σε Μεσόβουνος 210 και η κοινότητα Κρίμσιας σε κοινότητα Μεσοβούνου.
Στην απογραφή του 1928, ο οικισμός Μεσόβουνος εκ των 801 κατοίκων του μόνο ένας (1) πρόσφυγας είχε έρθει και εγκατασταθεί μετά την Μικρασιατική Καταστροφή.
Όλοι είχαν εγκατασταθεί πριν την Μικρασιατική Καταστροφή.
Σύμφωνα με το Ονομαστικό Ευρετήριο Αγροτών Προσφύγων, στον οικισμό καταγράφηκαν το 1928, 320 δικαιούχοι «αρχηγοί οικογενειών αγροτικώς εγκατεστημένων
και των μελών τοιούτων οικογενειών δικαιούχων-κατά τους ισχυρισμούς των- αποζημιώσεως εξ ανταλλαγής. (Αρ. 202561-202880) 211
.
Το 1940 το όνομα του οικισμού διορθώνεται από Μεσόβουνος σε Μεσόβουνο
(Φ.Ε.Κ. – 16/10/1940).
Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, το Μεσόβουνο υπέστη 2 φορές τα μαζικά αντίποινα των Γερμανών. Το πρώτο ολοκαύτωμα του Μεσόβουνου συντελέσθηκε την 23η Οκτω-
βρίου 1941. Σε αυτό κάηκε ο οικισμός και εκτελέστηκαν 142 (σύμφωνα με τους Γερμανούς) ή 165 (σύμφωνα με τους κατοίκους) Μεσοβουνιώτες212
.
Στις 24 Απριλίου 1944, Γερμανοί, Τουρκμένιοι εθελοντές και Έλληνες δωσίλογοι συνεργάτες τους επέδραμαν στον οικισμό, στα πλαίσια της επιχείρησης «Μαγιάτικη Κα-
ΛΟΥΚΑΣ Π. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ
ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ Ε.Α.Π. ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
