Άρδασσα (Σούλποβο)
Ο οικισμός Σούλποβο βρίσκονταν 6 χλμ. νοτιοδυτικά της Πτολεμαΐδας, και 34 χλμ. βόρεια της Κοζάνης. Ήταν στο δυτικό τμήμα της πεδιάδας της Εορδαίας, μόλις 2 χλμ. από τους πρόποδες τους Ασκίου Όρους, σε υψόμετρο 630 μ.48
Τον 17ο αι. ο οικισμός κατοικούνταν από Έλληνες σύμφωνα με τον Τούρκο περιηγητή Εβλιγιά Τσελεμπή 49
. Οι Έλληνες σταδιακά εκδιώχτηκαν από τους Οθωμανούς και τους Βούλγαρους.
Ο Α. Χαλκιόπουλος αναφέρει ότι το 1910 κατοικούσαν 650 Τούρκοι και 100 Έλληνες ενώ το 1914 στον οικισμό λειτουργούσε μια τουρκική σχολή με 60 μαθητές και 40
μαθήτριες 50
.
Το 1913 στην Απαρίθμηση των κατοίκων ο οικισμός Σούλποβον της Υποδιοίκησης Καϊλαρίων είχε 480 άνδρες και 449 γυναίκες, σύνολο 929 Τούρκους κατοίκους.
Το 1918 γίνεται η σύσταση της κοινότητας Σουλπόβου με έδρα τον οικισμό Σούλποβο51
.
47 Ανατολικό - Ιστοσελίδα Βικιπαίδεια.
48. Ιστοσελίδα Βικιπαίδεια: Άρδασσα.
49. «Η Κεντρική και Δυτική Μακεδονία κατά τον Εβλιγιά Τσελεμπή», μετάφραση και σχόλια: Βασίλειος Δημητρι-
άδης, Έκδοση Ε.Μ.Σ., 1973.
50. Πασχάλης Βαλσαμίδης: «Τα Τουρκικά Σχολεία των Καϊλαρίων (Πτολεμαΐδας) και της περιφέρειας τους κατά
το σχολικό έτος 1913-1914».
51. Με το Φ.Ε.Κ. υπ’ αριθ. 260Α της 31ης Σεπτεμβρίου 1918, Περί συστάσεως κοινοτήτων στο νομό Κοζάνης στην
Υποδιοίκση Καϊλαρίων, αναγνωρίζεται: [195. Ο συνοικισμός Σούλποβον υπό το όνομα «Κοινότης Σουλπόβου»
και έδραν τον ομώνυμον συνοικισμόν].Λουκάς Π. Χριστοδούλου
16
Στην απογραφή πληθυσμού του 1920 κατοικούσαν 1.000 άτομα (513 άνδρες και 487 γυναίκες). Ο μουσουλμανικός πληθυσμός το 1923 ανέρχονταν σε 950 άτομα. Ήταν αμι-
γής μουσουλμανικός οικισμός 52
.
Στην απογραφή των προσφύγων του 1923 κατεγράφησαν 190 πρόσφυγες στον οικισμό (86 άνδρες και 104 γυναίκες).
Σε απογραφή των οικημάτων και στρεμμάτων των Οθωμανών το 1923, στην περιφέρεια Καϊλαρίων, βρέθηκαν στο Σούλποβο, 130 οικήματα και 4.400 στρέμματα γης 53
.
Μετά την Ανταλλαγή των Πληθυσμών το 1923, αποχώρησαν οι μουσουλμάνοι κάτοικοι του οικισμού για την Τουρκία και εγκαταστάθηκαν εδώ συνολικά 212 οικογένειες
προσφύγων/910 άτομα. Χαρακτηρίστηκε αμιγής προσφυγικός οικισμός.
Ο οικισμός κατοικήθηκε από Ελληνικούς προσφυγικούς πληθυσμούς του Πόντου, καταγόμενους από την περιοχή Δορύλλης (Τορούλ) Άρδασσας του Πόντου (Κορόνιξα,
Ζιγανά, Κρώμνη, Κοδωνάντων κ.α.). Έτσι ο οικισμός μετονομάστηκε από Σούλποβο τιμητικά σε Άρδασσα54
.
Κατ’ άλλους εγκαταστάθηκαν περίπου 230 οικογένειες. Το όνομα λέγει μόνο την καταγωγή τους. Είναι όμως και λίγοι Καυκάσιοι και 3-4 οικογένειες από τη Γαράσαρα. Όλοι
μιλούσαν ποντιακά 55
.
Οι πρώτοι κάτοικοι του οικισμού προέρχονταν από την Τραπεζούντα, την Άρδασσα, την Κρώμνη, το Τορούλ, το Μεντέ, την Ορντού, τα Αμπρίκανα, τη Ματσούκα, την Αρτζίκα, τα Αλίτζαρα, την Κερασούντα, την Αργυρούπολη, την Κορέξενα, την Τρίπολη και
την Προύσα. Εδώ βρήκαν παλιά τουρκικά κτίρια και ένα ελώδη τόπο, χωρίς νερό. Νερό έπαιρναν από τα πηγάδια 56
.
Για ονόματα μικρασιατικών οικογενειών που εγκαταστάθηκαν από το Νυμφαίο Σμύρνης και Σουρσουλούκι Προύσας στο Σούλποβο, βλέπε: Φωτεινή Μπογιατζή-Πέκου: «Από τη γη της Μικρασίας στη γη της Εορδαίας». Πτολεμαΐδα 2022. Σελ. 148-149.
Ο αρχιμ. Νικηφόρος Μανάδης με ημερομηνία 5 Σεπτεμβρίου 1959 σημειώνει: «Μετά την Μικρασιατικήν καταστροφήν και της ανταλλαγής των πληθυσμών, ήλθομεν εις Ελλάδα και εγκαταστάθημεν εις το χωρίον πρώην «Σούλποβον» αμιγές Οθωμανικόν και μετονομασθέν εις Άρδασσαν…Ευθύς μετά την εγκατάστασίν μας εν έτει 1923, ευρέθημεν εις ανάγκην να ορίσομεν τόπον λατρείας και να εκκλησιασθώμεν εις μίαν ενταύθα κειμένην
τουρκικήν αχυρώνα. Κατά δε την δι’ ανταλλαγής φυγήν των Τούρκων, μετατρέψαμεν το υπάρχον ετοιμόρροπον ήδη τότε τέμενος «Τσαμί» των Τούρκων εις τόπον προσευχής και χριστιανικής λατρείας ένθα εκκλησιασθέντες κατά πρώτον την 6 ην Αυγούστου 1923 ημέραν της θείας Μεταμορφώσεως του Σωήρος, ωνομάσαμεν αυτόν Ιερόν Ναόν Μεταμορφώσεως του Σωτήρος…εκκλησιάζομενοι έκτοτε μέχρι τούδε πάντοτε επισκευάζοντες και εσωτερικώς υποστηρίζοντες τούτον εκ του φόβου της καταρρεύσεως εναλλάσοντες εκάστοτε τα σεσήποτα ξύλινα υποστηρίγματα….».
52. Ευστάθιος Πελαγίδης: «Η αποκατάσταση των προσφύγων στη Δυτ. Μακεδονία (1923-1930)». Εκδόσεις Αδελ-
φοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1994, σελ. 81.
53. Αρχιμ. Νικηφ. Μανάδης: «Εορδαία. Ένας αιώνας». Αναφορά του υποδιοικητή Καϊλαρίων της 13.3.1923.
54. Ό.π. Ιστοσελίδα Βικιπαίδεια.
55. Παύλος Χαρ. Τσακιρίδης: «Η εν Ελλάδι εγκατάστασις των εκ Πόντου Ελλήνων». Αρχείον Πόντου Ε.Π.Μ. –
τόμος 32ος
/1973-1974.
56. Παναγιώτης Γ. Τανιμανίδης: «Ποντιακοί οικισμοί στην Ελλάδα». Έκδοση Σωματείου Παναγία Σουμελά. Θεσ-
σαλονίκη 1988.ΠΡ Ο Σ Φ ΥΓ Ι Κ Ο Μ Ε Ι Κ Ι Σ Α Ο Μ Τ . Η . Π . Σ Δ Ν ετΚ η ν Οχ Μ τ 1 9 2 8
17
Το 1927 ο οικισμός Σούλποβο μετονομάζεται σε Άρδασσα57 και η κοινότητα Σουλπόβου σε κοινότητα Αρδάσσης.
Στην απογραφή του 1928, εκ των 973 κατοίκων οι 689 ήταν πρόσφυγες που είχαν έρθει και εγκατασταθεί μετά την Μικρασιατική Καταστροφή.
Σύμφωνα με το Ονομαστικό Ευρετήριο Αγροτών Προσφύγων, στον οικισμό καταγράφηκαν το 1928, 300 δικαιούχοι «αρχηγοί οικογενειών αγροτικώς εγκατεστημένων
και των μελών τοιούτων οικογενειών δικαιούχων-κατά τους ισχυρισμούς των- αποζημιώσεως εξ ανταλλαγής. (Αρ. 200221-200520)58
.
Από έκθεση του Επιθεωρητή Εκπαίδευσης Εορδαίας Ι. Παπαϊωάννου, τον Δεκέμβριο του 1941, διαπιστώνεται ό,τι: ο οικισμός (πρώην τουρκοχώρι) αποτελούνταν από 300
οικογένειες από τον Πόντο 59
.
Κύρια ασχολία των κατοίκων της Άρδασσας είναι η γεωργία. Ο κάμπος της περιοχής είναι εξαιρετικά εύφορος, σήμερα κατά το πλείστον καλλιεργείται σιτάρι και καλαμπόκι,
ενώ στο παρελθόν η Άρδασσα ήταν φημισμένη για τον εξαιρετικής ποιότητας καπνό της.
Έχει εξαιρετική θέα προς το Άσκιον Όρος. Το κλίμα του οικισμού είναι ηπειρωτικό, με θερμά και ξηρά καλοκαίρια και ψυχρούς και δριμείς χειμώνες. Η θερμοκρασία πέφτει
πολλές φορές κάτω των -20° C ενώ το καλοκαίρι μπορεί να αγγίξει και τους 41° C. Η μέση βροχόπτωση ετησίως φτάνει τα 580 χιλιοστά.
Κατά τις 10ετίες ‘50 και ‘60 στην Άρδασσα είχε αναπτυχθεί η εκτροφή του νεροβούβαλου. Μάλιστα είχε αποδοθεί στον οικισμό το προσωνύμιο Βουβαλοχώρι, λόγω των
βαλτωδών εκτάσεων που διέθετε ο κάμπος του οικισμού 60
.
Αρκετές πληροφορίες για τον οικισμό και τις οικογένειές του στο βιβλίο: Παναγιώτης Γ. Τανιμανίδης «Ποντιακοί οικισμοί στην Ελλάδα». Έκδοση Σωματείου Παναγία
Σουμελά, Θεσσαλονίκη 1988.
Το 1927 ο οικισμός Σούλποβο μετονομάζεται σε Άρδασσα57 και η κοινότητα Σουλπόβου σε κοινότητα Αρδάσσης.
ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ Ε.Α.Π. ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
