Αναρράχη – Αναρράχη (Δέβρη)
Ο οικισμός Δέβρη βρίσκονταν σε απόσταση 11 χλμ. δυτικά της Πτολεμαΐδας και 44 χλμ. βόρεια της Κοζάνης, σε υψόμετρο 710 μ. 24
Πρόκειται για παλαιό Βυζαντινό οικισμό, όπου βρίσκονταν δύο σημαντικά κάστρα της περιοχής, ερείπια των οποίων απαντώνται στις θέσεις «Καστρί» και «Κουλά». Τα δύο
κάστρα επικοινωνούσαν με υπόγεια στοά. Στη θέση «Φρούριο», υπάρχουν τα ερείπια Βυζαντινού ναού. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, και ιδιαίτερα την περίοδο που
το γειτονικό Εμπόριο αποτελούσε έδρα της Μητρόπολης Μογλενών (1760 - 1860), ο οικισμός ήταν γνωστός για τα διάσημα «Ελληνικά Εκπαιδευτήρια», όπου δίδαξαν μεγάλοι
λόγιοι της εποχής 25
.
21. Ονομαστικόν Ευρετήριον Αγροτών Προσφύγων: Ε.Α.Π. – Διεύθυνσις Εισπράξεως Χρεών, Αθήναι 1928.
22. Νομαρχία Κοζάνης: «Γνωριμία με τον νομό Κοζάνης». Θεσσαλονίκη 1970.
23. https://www.huffingtonpost.gr/entry/akrine-kai-anaryeroi-deo-liynitika-choria-anazetoen-ena-
kaletero-aerio_gr_5d1df7f0e4b0f312567fd2ad
Ακρινή και Ανάργυροι: Δύο λιγνιτικά χωριά αναζητούν ένα καλύτερο αύριο.
24. Επίτομο Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδος: Μιχ. Σταματελάτου και Φωτεινής Βάμβα-Σταματελάτου, Εκδόσεις:
Εκδοτική ΕΠΕ, 2006.
25. Πολιτιστικός Σύλλογος «Κοινότητα Νέων Αναρράχης» .ΠΡΟΣΦΥ Γ. ΙΚΜΕΑΡΤΡΗΔΡΟ 12
Ο Α. Χαλκιόπουλος αναφέρει ότι το 1910 κατοικούσαν 1.200 Τούρκοι και 130 Έλληνες, ενώ το 1914 στον οικισμό λειτουργούσαν δύο τουρκικές σχολές με δύο δασκάλους
που είχαν 80 μαθητές και 45 μαθήτριες 26
.
Το 1913 στην Απαρίθμηση των κατοίκων, ο οικισμός Δέβρη της Υποδιοίκησης Καϊλαρίων είχε 720 άνδρες και 694 γυναίκες, σύνολο 1.414 κατοίκους.
Το 1919 γίνεται η σύσταση της κοινότητας Δέβρης με έδρα τον οικισμό Δέβρη 27, με την απόσπαση του οικισμού από την κοινότητα Εμπορίου.
Το 1920 ο οικισμός Ραδούνιστα αποσπάται από την κοινότητα Εμπορίου και προσαρτάται στη κοινότητα Δέβρης (Φ.Ε.Κ. 74Α – 31/03/1920).
Στην απογραφή πληθυσμού του 1920 κατοικούσαν 1.396 άτομα (675 άνδρες και 721 γυναίκες).
Ο μουσουλμανικός πληθυσμός το 1923 ανέρχονταν σε 800 άτομα. Ήταν μικτός οικισμός μουσουλμάνων και Ελλήνων 28
.
Στην απογραφή των προσφύγων του 1923 κατεγράφησαν 133 πρόσφυγες 29 στον οικισμό (59 άνδρες και 74 γυναίκες).
Μετά την Ανταλλαγή των Πληθυσμών το 1923, αποχώρησαν οι μουσουλμάνοι κάτοικοι του οικισμού για την Τουρκία και εγκαταστάθηκαν εδώ μέχρι το 1928, σύμφωνα
με τη Γ.Δ.Ε.Μ.-Ε.Α.Π., 214 οικογένειες προσφύγων/856 άτομα. Χαρακτηρίστηκε μικτός οικισμός (γηγενών και προσφύγων).
Κατ’ άλλους εγκαταστάθηκαν περίπου 200 οικογένειες προσφύγων εκ των οποίων οι 150 από Τραπεζούντα και Καύκασο30 (Καρς) που μιλούν ποντιακά και οι άλλες από τα Κουβούκλια Προύσας που μιλούν ελληνικά 31
.
Για ονόματα μικρασιατικών οικογενειών που εγκαταστάθηκαν από το Μπάσκιοϊ ή Γουρλάτοι Βιθυνίας και Ντάνσαρι (Άγιοι Θεόδωροι) στη Δέβρη, βλέπε: Φωτεινή Μπογιατζή-Πέκου: «Από τη γη της Μικρασίας στη γη της Εορδαίας». Πτολεμαΐδα 2022. Σελ. 132-135.
Το 1927 ο οικισμός Δέβρη μετονομάζεται σε Αναράχη 32 και η κοινότητα Δέβρης σε κοινότητα Αναράχης.
Στην απογραφή του 1928, εκ των 1.271 κατοίκων οι 641 ήταν πρόσφυγες που είχαν έρθει και εγκατασταθεί μετά την Μικρασιατική Καταστροφή.
26. Πασχάλης Βαλσαμίδης: «Τα Τουρκικά Σχολεία των Καϊλαρίων (Πτολεμαΐδας) και της περιφέρειας τους κατά το σχολικό έτος 1913-1914».
27. Με το Φ.Ε.Κ. υπ’ αριθ. 211Α της 24ης Σεπτεμβρίου 1919, Περί αναγνωρίσεως συστάσεως κοινοτήτων στο νομό Κοζάνης της Υποδιοικήσεως Καϊλαρίων, αναγνωρίζομεν: [2. Τον συνοικισμόν Δέβρης, αποσπώμενον της κοινότητος Εμπορίου, εις ην προσηρτήθη δια του δευτέρου των μνημονευθέντων Β. διαταγμάτων, υπό το όνομα «Κοινότης Δέβρης, και με έδραν τον ομώνυμον συνοικισμόν].
28. Ευστάθιος Πελαγίδης: «Η αποκατάσταση των προσφύγων στη Δυτ. Μακεδονία (1923-1930). Εκδόσεις Αδελ-
φοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1994, σελ. 81.
29. Δες μαρτυρία Κωνσταντίνου Ραμπίδη: «Εδώ που γεννηθήκαμε, εδώ πρέπει και να πεθάνομε» Κ.Μ.Σ. «Έξο-
δος», τόμος Γ’, σελ. 463-466.
30. Εγκαταστάθηκαν και πρόσφυγες από το: Γιαγπασάν ή Γιαμπασάν και Κετσιβάν του Καρς. «Ιχνηλατώντας τις
ρίζες μας. Στο Καρς του Καυκάσου». Αρχοντούλα Κωνσταντινίδου-Νίκος Κωνσταντινίδης. Ιδιωτική έκδοση
2022, σελ. 156, 199.
31. Παύλος Χαρ. Τσακιρίδης: «Η εν Ελλάδι εγκατάστασις των εκ Πόντου Ελλήνων». Αρχείον Πόντου Ε.Π.Μ. –
τόμος 32ος
/1973-1974.
32. Με το Φ.Ε.Κ. υπ’ αριθ. 179 Α της 30 ης Αυγούστου 1927, Περί μετονομασίας κοινοτήτων και συνοικισμών στο νομό Κοζάνης στην Υποδιoίκηση Καϊλαρίων: [H κοινότης Δέβρης μετονομάζεται εις «κοινότητα Γαλάτειας» και ο ομώνυμος αυτή συνοικισμός Δέβρη εις «Αναράχη»].Πρ ο σ φ υγ ι κ ο ί Ο ι κ ι σ μ ο ί Ε . Α . Π . σ τ η Μακ ε δ ον ί α 1 9 2 8
13
Σύμφωνα με το Ονομαστικό Ευρετήριο Αγροτών Προσφύγων, στον οικισμό κατα- γράφηκαν το 1928, 300 δικαιούχοι «αρχηγοί οικογενειών αγροτικώς εγκατεστημένων
και των μελών τοιούτων οικογενειών δικαιούχων-κατά τους ισχυρισμούς των- αποζημιώσεως εξ ανταλλαγής. (Αρ. 199481-199780) 33
.
Το 1940 το όνομα του οικισμού και της κοινότητας διορθώνεται σε Αναρράχη (Φ.Ε.Κ.– 16/10/1940).
Αρκετές πληροφορίες για τον οικισμό στο βιβλίο, Παναγιώτης Γ. Τανιμανίδης: «Ποντιακοί οικισμοί στην Ελλάδα». Έκδοση Σωματείου Παναγία Σουμελά, Θεσσαλονίκη 1988.
Το 1997 με το πρόγραμμα «Καποδίστριας» ο οικισμός Αναρράχη αποσπάται από την κοινότητα Αναρράχης (καταργείται) και ανήκει στο Τοπικό Διαμέρισμα Αναρράχης του
πρώην δήμου Μουρικίου (Φ.Ε.Κ. 244 Α
– 04/12/1997).
Από το 2011, ο οικισμός Αναρράχη με το πρόγραμμα «Καλλικράτης» αποσπάται από το δήμο Μουρικίου (καταργείται) και ανήκει στη Τοπική Κοινότητα Αναρράχης της Δη-
μοτικής Ενότητας Μουρικίου του δήμου Εορδαίας με έδρα την Πτολεμαΐδα (Φ.Ε.Κ. 87Α
– 07/06/2010). Ανήκει στη Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης, στην Περιφέρεια Δυτικής
Μακεδονίας.
Απογραφές: 1.271 κάτοικοι (1928), 1.628 (1940), 1.519 (1951), 1.478 (1961), 1.131
(1971), 1.192 (1981), 1.151 (1991), 947 (2011).
ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ Ε.Α.Π. ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
